Atmosfer nedir? Atmosfer hakkında bilgi

Atmosfer; Eski Yunanca atmos (buğu) ve sphaira (küre) sözcüklerinden oluşan, bir uzay cismini saran gaz kümesini anlatan bir kelimedir. Dünyamızı saran atmosfer, yerden 500-600 km.ye kadar uzanan bir alanı kaplar. Uzaydan Dünya’nın atmosferi, gezegenimizi saran mavi renkli ince bir tabaka olarak görünür. İçerisinde %20,7 oksijen, %77,6 azot ve az miktarda karbonik gazlar, su buharı, ozon bulunur. Ozon aynı zamanda ultraviole benzeri zararlı ışınları bizden uzak tutar. Atmosferdeki değişik gazlar yer çekiminin etkisiyle çeşitli yükseltilerde tutulur. Yerçekiminin bittiği yerde atmosfer biter ve uzay boşluğu başlar. Atmosferi oluşturan gazlar yerçekimi etkisiyle ağırlıklarına göre iç içe küreler biçiminde çeşitli katlara ayrılmıştır. Bu katlar yeryüzünden yukarılara doğru troposfer, stratosfer, mezosfer ve termosfer şeklinde sıralanır. Troposferin bir sonraki katman olan stratosfere kadar yüksekliği kutuplarda 7-8 km’yi, Ekvator’da ise 16-17 km’yi bulur. En önemli özelliği yüksek ölçüde su buharı içermesi ve içinde havanın yatay olduğu kadar düşey hareketler de yapmasıdır. Yükseğe çıkıldıkça ısı da düşer; bu düşüş stratosfere kadar sürer. Bu katmandaki ısı Ekvator’da -800C iken kutuplarda -550C dolayındadır. Gezegenimizdeki hava koşullarını oluşturan bütün öğeler (yani tüm meteorolojik olaylar: bulut, fırtına, yağmur vb.) bu katmanda bulunur. Stratosfer ortalama 11-50 km’ler arasında yer alır. Su buharı hemen hemen hiç bulunmadığı için dikey hava hareketleri oluşamaz. Yatay hava hareketleri görülür. Sıcaklık troposfer ile stratosfer arasındaki bölgede -550C ile -800C arasında değişirken, stratosferin üst bölümlerinde +500C kadar çıkar. Bunun nedeni morötesi ışınların bu bölgede emilmesidir. Ozon katmanının oluşması da zaten bu sürecin bir sonucudur. Yeryüzünde yaşam için gerekli olan ozon, stratosferin bu üst katmanlarında üretilir. Stratosferde gözlenen ısı değişmelerinin ise mevsimlere bağlı olduğu belirlenmiştir. Mezosferin yüksekliği 80 km.’yi bulur. En üst kısmı aynı zamanda en soğuk kısmıdır ve sıcaklık yaklaşık olarak -1000C’dir. Ancak aşşağılara doğru sıcaklık artmaktadır; çünkü bu katmanın altında daha sıcak olan stratosfer bulunur. Termosfer; 80-90 km.’nin yani Mezosfer’in üzerinde uzanan bir tabakadır. Hava çok incedir. Sıcaklık yükseklikle artar, sıcaklık çok yüksektir, burada ultraviyole radrasyonu ısıya dönüşmektedir. 100-200 km.’lerde atmosferdeki temel bileşenlerden nitrojen ve oksijen bulunmaktadır. Oksijen UV radrasyonunu absorbe etmektedir ve büyük miktarda kinetik enerji ortaya çıkmaktadır. İyonosfer ve Egzosfer olarak iki bölüme ayrılır. 80 km’den yaklaşık 1.000 km’ye kadar olan bölüme İyonosfer adı verilir. Burada da ısı belirgin bir biçimde artar. Gündüz ya da gece olmasına göre 600 km yükseklikte 10000C ile 25000C sıcaklıklar vardır. Adından da anlaşıldığı gibi, atmosferdeki gazlar bu katmanda düzenli bir iyonlaşma süreci içindedir; iyonlaşma daha yüksek bölgelerde daha da yoğunlaşır. Yerçekimi azaldığı için iklim üzeirnde belirgin bir etkisi yoktur. Radyo dalgalarını yansıtır. Egsozfer yeryüzeyinden oldukça uzak mesafede bir bölgedir. 1000 km’den binlerce kilometreye kadar uzanır, genellikle uydular bu bölgede bulunur. Bu bölge yeryüzü atmosferi ile gezegenler arası uzayda bir geçiş zonu olarak adlandırılır.